آزمون مزاج سنجی دکتر مجاهدی

پرسشنامه ده سوالی تعیین مزاج مجاهدی اولین پرسشنامه ارزیابی مزاج در طب سنتی ایران است که کلیه مراحل اعتبار سنجی را طی نموده است و میزان حساسیت و ویژگی و سایر ضریب های محاسبه شده مرتبط بدان در مقاله آن که در سال 2014 منتشر شده است گزارش گردیده. این پرسشنامه جهت افراد جوان سالم 40-20 سال اعتبار سنجی شده است، همچنین در پژوهش جدیدی مقاطع برش آن جهت گروه سنی 60-40 سال نیز اعتبار سنجی شده است که در آینده نزدیک مقاله آن به همکاران و علاقمندان تقدیم می گردد. لازم به ذکر است که این پرسشنامه جهت تعیین بیماریهای سوء مزاجی طراحی نشده است ولی از نظر تئوریک اکثر قریب به اتفاق بیماران دارای سوء مزج گرم در گروه مزاج گرم جای می گیرند و بالعکس. توصیه می نمایم همکاران ارجمند جهت استفاده از این پرسشنامه در هر گونه پژوهش، مقاله مرجع آن‌را به استاد راهنما یا مشاور طرح (اپیدمیولوژیست یا متخصص آمار زیستی) ارایه نمایند و در صورت موافقت ایشان از پرسشنامه استفاده نمایند.

گزارش مختصر روند طراحی و اعتبار سنجی پرسشنامه :

پرسشنامه خود اظهاری تعیین مزاج مجاهدی شامل ده سؤال می‌باشد که جهت تعیین وضعیت مزاج از نظر گرمی سردی و تری خشکی بکار می‌رود. این پرسشنامه توسط مجاهدی و همکاران در سال 2014 طراحی و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار‌گرفته است. در این مطالعه با استفاده از منابع طب سنتی و با محوریت کتاب قانون گویه های مرتبط با تعیین مزاج استخراج شد. تعداد گویه های اولیه این پرسشنامه 52 گویه بود. در مرحله بعدی روایی صوری و محتوای پرسشنامه انجام شده که با روش‌های کمی و کیفی صورت‌گرفته است و نهایتا 47 گویه باقی ‌ماند. پایایی گویه ها با انجام آزمون- باز آزمون هر سوال با مشارکت 35 داوطلب و به فاصله زمانی دو هفته انجام‌شد و سوالاتی که آماره کاپای بالای 4/0 کسب کرده بودند جهت مرحله تعیین روایی انتخاب شدند(39 گویه)، جهت تعیین استاندارد طلایی 121 داوطلب سالم 40-20 سال توسط یک تیم 8 نفره از اساتید پیشکسوت و متخصصین طب سنتی ویزیت و 52 نفر از داوطلبان که تیم متخصصین توافق بالای 70% در تعیین مزاج ایشان داشتند انتخاب گردیدند. پرسشنامه استخراج شده از مرحله پایایی توسط 52 داوطلب منتخب که در یک مرحله به گروه‌های سرد و گرم و در مرحله دیگر به گروه های تر و خشک، تقسیم شده‌ بودند تکمیل شد. حساسیت و ویژگی تک تک سوالات محاسبه شد و سوالاتی که Youden index (J) بالاتر از 2/0 جهت هر کدام از معیارهای سردی گرمی یا تری خشکی داشتند انتخاب شدند.

Binary logistic regression models for each group using forward stepwise separate

انجام شد و مدل های مختلف فرم تعیین مزاج جهت تعیین گرمی سردی و تری خشکی مزاج تعیین گردید. با استفاده از آزمون ANOVA و Kruskal-Wellis test در حالات مختلف و همچنین با روش رسم منحنی راک نقطه‌ی برش مناسب با تاکید بر ویژگی بالا معین شد. حساسیت و ویژگی گروه ها در نقاط برش تعیین شده ارزیابی شد.

این پرسشنامه دارای 8 گویه برای تعیین گرمی سردی و 2 گویه برای تعیین تری خشکی می‌باشد. نمره هرکدام از 10 گویه از 1 تا 3 بوده و بر اساس انتخاب بهترین نقطه برش، امتیازدهی بدین صورت می‌باشد: جمع نمرات 8 سؤال اول وضعیت گرمی سردی را می سنجد(بیش از 18، گرم، 18-15 معتدل در گرمی سردی و کمتر از 15 سرد). جمع 2 سؤال آخر وضعیت تری خشکی را می سنجد(بیشتر از 4 خشک، 4 معتدل در خشکی تری و کمتر از 4 تر). حساسیت و ویژگی پرسشنامه بر اساس نقاط برش مشخص شده جهت تعیین گرمی مزاج به ترتیب 65 % و 93 % و جهت سردی مزاج به ترتیب 52 % و 97 % و جهت خشکی مزاج 53 % و 67% و جهت تری مزاج 53 % 76 % محاسبه گردید. اطلاعات بیشتر این مطالعه در مقاله مربوطه ارایه شده است. این پرسشنامه هم اکنون در اختیار محققان طب سنتی است و جهت پژوهش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرد.

با توجه به اینکه این پرسشنامه اولین پرسشنامه استاندارد شده تعیین مزاج در پزشکی ایرانی می باشد، فعلا یکی از معتبر ترین شیوه های تعیین مزاج افراد جوان سالم در پروژه های تحقیقاتی است و خصوصاً جهت پژوهش هایی که در آنها تشخیص مزاج داوطلبان مد نظر است جهت تعیین گرمی و سردی از اعتبار خوبی برخوردار است (به متد و نتایج مقاله مرجع این پرسشنامه رجوع بفرمایید)

جهت دسترسی متن مقاله از طریق جستجوی عنوان مقاله:

Reliability and Validity Assessment of Mizaj Questionnaire: A Novel Self-report Scale in Iranian Traditional Medicine

یا از طریق لینک زیر اقدام فرمایید:

https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4005447

شیوه رفرنس دهی به مقاله پرسشنامه به روش ونکوور:

Mojahedi M, Naseri M, Majdzadeh SR, Keshavarz M, Ebadiani M, Nazem E, et al. A review on identification mizaj (Temperament) indices in Iranian traditional medicine (ITM). Medical History Journal. 2012;4(12):37-76.