این پرسشنامه طی دوسال (96 الی 98) طراحی و روایی و پایایی آن مورد بررسی قرار‌گرفته است. در این مطالعه با استفاده از مطالعه ده کتاب طب ایرانی و جستجوی واژه مزاج در سایتهای علمی معتبر، گویه های مرتبط با تعیین مزاج استخراج و پرسشنامه اولیه با 101 سوال طراحی گردید. در مرحله بعدی روایی صوری  و روایی محتوای پرسشنامه انجام شده و نهایتا با 88 گویه وارد مرحله پایایی (آزمون-بازآزمون) گردید که  با مشارکت  61 داوطلب و به فاصله زمانی دو هفته انجام‌ گردید و با حذف گویه هایی که کاپای پایین 4/0 بودند، تعداد 73 گویه به مرحله روایی ملاکی راه یافت. جهت تعیین استاندارد طلایی 300 داوطلب 60 سال و بالاتر توسط یک تیم 5 نفره از اساتید طب ایرانی ویزیت و 70 نفر به دلیل نداشتن معیارهای ورود حذف گردیده ومزاج 230 نفر باقیمانده تعیین مزاج شدند. در مورد 150 نفر از داوطلبان منتخب، توافق بالای 80% در تعیین مزاج ایشان وجود داشت که به عنوان گروه استاندارد انتخاب گردیدند. پرسشنامه استخراج شده از مرحله پایایی توسط این 150 داوطلب تکمیل گردید و سپس مراحل بعدی آنالیز ها جهت اعتبار سنجی آغاز گشت. بر اساس ضریب پیرسون، کاپای وزن شده و آلفای کرونباخ گویه های منتخب وارد مدل شده و در نهایت یک مدل 15 سوالی برای تعیین گرمی و سردی و یک مدل 5 سوالی برای تعیین تری- خشکی انتخاب گردید. با استفاده از منحنی راک و انتخاب نقاط برش، حساسیت و ویژگی دو مدل 15 و 5 سوالی محاسبه شد. در آزمون آنووا، ضریب توافق و کاپا به ترتیب برابر با 637/0 و 555/0 در گروه گرمی-سردی و 431/0 و 249/0 در گروه تری-خشکی محاسبه گردید.

نکته مهم:

اگر در حساسیت و ویژگی دو پرسشنامه سلمان نژاد و مجاهدی دقت شود مشخص می گردد که مقاطع نمرات پرسشنامه ده سوالی مجاهدی از ویژگی خیلی بالا (97 %-67 % ) ولی از حساسیت متوسط(65%-53%) برخوردارند، لذا پرسشنامه مزاج مجاهدی جهت تشخیص های مزاج افراد مورد مطالعه کاربرد بیشتری دارد. از سوی دیگر مقاطع نمرات پرسشنامه بیست سوالی سلمان نژاد از حساسیت بالاتر(80%-63%) و ویژگی پایین تر(85 %-57 %) برخوردار است و لذا در مطالعات غربالگری کاربرد بیشتری دارد.

در مطالعه که نتایج آن در حال انتشار است. پرسشنامه مجاهدی در گروه سنی 60-40 سال نیز اعتبار سنجی شده است و حساسیت و ویژگی آن مشابه همان گروه سنی 40-20 است. لذا هر دو پرسشنامه در گروه های مختلف سنی 60-20 سال قابل استفاده هستند.

در پرسشنامه حاضر، میزان حساسیت در گروه سرد، گرم، تر و خشک از پرسشنامه دکتر مجاهدی بالاتر می باشد اما میزان اختصاصیت دو پرسشنامه تقریباً مشابه گزارش گردیده است. علاوه بر این، میزان حساسیت پرسشنامه حاضر در گروه سرد، معتدل در گرمی- سردی، تری، معتدل در تری- خشکی پایین‌تر از پرسشنامه سلمان‌نژاد می‌باشد اما میزان اختصاصیت آن در گروه سرد، گرم، معتدل در گرمی- سردی، تری و معتدل در تری- خشکی بالاتر از پرسشنامه سلمان نژاد گزارش گردیده است. لذا پرسشنامه حاضر و پرسشنامه مجاهدی را جهت مطالعات تشخیصی مزاج و پرسشنامه سلمان‌نژاد جهت مطالعات غربالگری مزاج توصیه می گردد.  تا زمان چاپ پرسشنامه به پایان نامه مرتبط که کلیه مراحل طراحی و اعتبار سنجی را گزارش نموده است رفرنس دهید:

Akhtari M. Developing and Validation of Self-report Mizaj Identification Questionnaire for the Elders (age over 60): Babol university of meidcal science; 2020. [PhD Thesis]